Asertywność nadal kojarzy się przede wszystkim z mówieniem „nie”. Wielu uczestników prowadzonych przeze mnie szkoleń ma z tym kłopot – jak odmówić, gdy wydaje się, że odmówić nie mogą; jak odmówić, by nie zepsuć relacji lub nie spotkać się później z odwetem („skoro ty mi nie chciałeś pomóc, to ja ci teraz nie pomogę”). Bardzo często słyszę o poczuciu winy, które pojawia się, gdy już odmówią.

Asertywna odmowa jest niemożliwa bez pracy nad asertywną postawą, a asertywna postawa przekłada się nie tylko na umiejętność odmawiania. Każde nasze zachowanie może być asertywne lub nie – prośba, wyrażanie swoich uczuć (również tych pozytywnych) i potrzeb, stawianie granic, reagowanie na krytykę lub atak. To kluczowy element również w zarządzaniu zespołem, gdy jesteśmy pomiędzy oczekiwaniami szefa, zarządu, a potrzebami i oczekiwaniami pracowników. Zadbanie o równowagę, o interesy każdej ze stron, w tym własne, jest dużym wyzwaniem dla wielu menadżerów. Delegowanie zadań, udzielanie informacji zwrotnej, egzekwowanie, ale też pochwały – to zadania menadżera, które takiej asertywnej postawy wymagają, jeśli chcemy komunikować się w konstruktywny sposób. 

Czym jest asertywna postawa?

To postawa, w której myślisz o sobie „jestem ok - zasługuję na szacunek, jestem wartościową osobą, dobrym menadżerem, kompetentnym pracownikiem, jestem ważny – moje emocje, potrzeby, interesy są ważne”. Myślenie o sobie w sposób życzliwy, zauważanie tego, co dobre w nas, pielęgnowanie poczucia własnej wartości i pewności siebie to fundament naszych asertywnych zachowań.

Z badań Stanley’a Coopersmith’a wynika, że „osoby o wysokiej samoocenie znacznie różnią się od osób o niskiej samoocenie. Wyznaczają sobie bowiem trudniejsze cele, mniej się boją, odczuwają mniejszy stres i mają mniej objawów psychosomatycznych, słabiej reagują na porażkę i krytykę, maja większe poczucie panowania nad sytuacją i rzadziej czują się bezradne, wykazują więcej inwencji w rozwiązywaniu problemów, więcej eksplorują, przejawiając większą ciekawość siebie i otoczenia. Dominuje u nich motywacja wewnętrzna, są zazwyczaj kompetentne i mają dobre zdanie o sobie” (Franken, R. E., 2005).

Jak budować w sobie asertywną postawę?

Praca nad własną asertywną postawą wymaga sięgnięcia do przekonań, które masz na swój własny temat:

• Co o sobie myślisz?
• Lubisz siebie?
• Czy akceptujesz siebie?
• Czy myślisz o sobie dobrze?
• Czy uważasz się za wartościową osobę, która zasługuje na to, co najlepsze?

To, co o sobie myślisz kształtuje to, jak działasz. Jeśli myślisz, że jesteś mniej ważny niż inni - nie odmówisz, nie zareagujesz, gdy ktoś będzie przekraczał Twoje granice. Zmiana przekonań, nawet tych najgłębiej zakorzenionych, jest możliwa, choć może wymagać wsparcia profesjonalnego coacha lub psychologa.

A co możesz zrobić sam?

Weź kartkę papieru i wypisz, za co siebie lubisz, za co można Cię lubić, wynotuj wszystkie swoje zalety, talenty, umiejętności – zobacz ile dobrego masz w sobie. A jeśli przychodzi Ci to z trudem, zapytaj życzliwe, bliskie Ci osoby – co w Tobie lubią, za co Cię cenią. Może to być duży krok poza strefę komfortu, ale warto go wykonać.

Początek roku to w wielu firmach również czas ocen okresowych – warto wykorzystać ten moment, by zebrać informacje zwrotne od swoich współpracowników, ale też samemu podsumować własne sukcesy i osiągnięcia. Proś o informacje zwrotne – te pozytywne, wzmocnią Cię, a te negatywne – potraktuj jako szansę na zmianę i podziękuj za nie.

Nikt z nas nie jest doskonały, więc żeby dopełnić obraz, warto przyjrzeć się również swoim słabszym stronom, wadom, nieumiejętnościom. Zrób taką listę! I włącz życzliwość! Czy ta cecha, to naprawdę wada? Zawsze? W każdej sytuacji? Zastanów się, kiedy taka cecha Ci służy? Taka zmiana perspektywy, przeramowanie nie zawsze jest łatwe, bo tkwimy w swoich nawykach myślowych. Myślisz o sobie „jestem naiwny”. Zawsze? Zamień „jestem” na „bywam” i uwolnij swoją tożsamość od niewspierających etykietek. A może w pewnych sytuacjach ta naiwność Ci pomaga? Może dzięki temu, że sam ufasz ludziom, budzisz też zaufanie, co przekłada się na lepsze relacje z innymi?

 „Kiedy ludzie siebie znają, potrafią maksymalizować swoje osiągnięcia, bo wiedzą, co mogą zrobić, a czego nie. Umieją więc na przykład kompensować swoje słabości. Ludzie, którzy nie znają swoich mocnych i słabych stron, nie mogą działać skutecznie, dlatego też czują się niepewnie”.
                                                                                                                                                                    („Psychologia motywacji”, Franken, R. E., 2005, s. 486)

Nasza samoocena zależy w dużej mierze od wychowania, od komunikatów, jakie słyszeliśmy w dzieciństwie od naszych opiekunów, rodziców. Jeśli podważano Twoją wartość, w dorosłym życiu poczucie własnej wartości może być zachwiane. W takie sytuacji nauczenie się technik, „formułek” nie wystarczy. Warto sięgnąć głębiej!

Samoocena i ocena innych – klucz do asertywności!

Gdy wzmocnisz myślenie o sobie „jestem ok”, warto wzmocnić drugą część naszej postawy asertywnej związanej z innymi - „ty jesteś ok”. I tu po raz kolejny spotykamy się z naszymi przekonaniami, tym razem na temat innych ludzi. Co sądzisz o ludziach? Czy mają dobre intencje czy raczej zakładasz, że życzą Ci źle? Co sądzisz o swoich współpracownikach, przełożonych? Może oceniasz ich: „niekompetentni”, „nic nie warci”, „myślą tylko o sobie”. Negatywnie postrzegając innych budujesz w sobie defensywną postawę. Zmień przekonanie o innych na życzliwe myślenie: „każdy ma prawo czegoś nie wiedzieć”, „każdy człowiek jest wartościowy”, „ludzie mają dobre intencje”.

Mając zbudowane te dwa filary: „ja jestem ok” i „ty jesteś ok”, możesz przejść do uczenia się technik i narzędzi asertywnego reagowania, o których opowiem Ci w następnym artykule.

Autorka artykułu: Karolina Prusińska, trenerka szkolenia z asertywności

Sprawdź szkolenie

Dlaczego w ogóle warto być asertywnym? Czy opłaca się odmawiać swoim najbliższym? Czy to w porządku walczyć o własną wolność? Wyznaczanie granic wiąże się także z szacunkiem jakim jesteś darzony przez otoczenie. Pokazujemy światu jak chcielibyśmy być traktowani. Dla dobra relacji rodzinnych odmawiać więc nie tylko można, ale w czasem nawet trzeba. Wszystko zależy w jaki sposób to zrobimy.

Poznaj Swój Cel

Bardzo łatwo jest manipulować drugim człowiekiem, jeśli on sam nie wie dokładnie czego chce. Twoja odmowa będzie prostsza do przyjęcia, jeśli będzie konkretna, odnosiła się do faktów. Ważny jest też sposób przedstawienia swoich racji. Powiedz to z szacunkiem, najdelikatniej jak potrafisz, a obędzie się bez kłótni i rękoczynów. Może się zdarzyć, że Twoja asertywna postawa wywoła wręcz pozytywną reakcję. Pokaże, że jesteś obecny, słuchasz swojego rozmówcy i żywo reagujesz. Świadczy to o większym szacunku niż bierne zgadzanie się na wszystko.

Wyeliminuj Przeszkody

Jednym z ćwiczeń umożliwiających trening asertywności jest powrót do swoich nieasertywnych doświadczeń. Zadaj sobie pytanie co sprawiło, że w danej sytuacji zachowałeś się nieasertywnie? Jak w tej sytuacji zachowałbyś się dzisiaj? W relacjach rodzinnych często odgrywamy podobne schematy. Nawet nie zauważysz, kiedy ponownie staniesz przed pytaniem, na które - tym razem możesz dać inną odpowiedź. Nadal obawiasz się o konsekwencje? Podejdź do tematu racjonalnie – wypisz plusy i minusy takiego zachowania w każdym obszarze życia. Przemyśl, ile możesz na tym zyskać? Czy warto zyskać nowe doświadczenie? Jak to odbije się na Twoich bliskich? Czy oni także będą w stanie wyciągnąć z tego jakąś korzyść?

Wprowadzaj w Życie

Jeśli już widzisz wszystkie pozytywne rezultaty Twojej nowej asertywnej postawy – czas na konkrety. Sprawdź w kalendarzu, kiedy wypada kolejny zjazd rodzinny i okazja do przetoczenia się przez zestaw pytań standardowych. Babcia przymierza się do pytań o przyszłą żonę? Bratanica wymierza serię uśmiechów celem zafundowania weekendu z dzieciakami? Przygotuj się. Wizualizuj to z jaką pewnością i lekkością odpowiadasz. Atmosfera jest przyjemna, może nawet żartobliwa. Ta ciekawa wymiana zdań może być ożywcza dla całego towarzystwa. Zacznij mówić na głos, niech Twoje ciało zapamięta nowe gesty, motorykę, która wiąże się Twoją asertywnością. Skorzystaj także z lustra, spójrz na swój pogodny wyraz twarzy i wypowiedz nową kwestię.

Nowe Możliwości

Dlaczego warto podjąć tę walkę? Po to, by nie rezygnować z kontaktów z rodziną, nie palić za sobą mostów. Łagodny sposób przestawiania swojego zdania może zostać zaakceptowany nawet przez starsze pokolenie. Wkrótce przestaniesz się zadręczać o to czy ktoś Cię skrytykuje lub odrzuci. Będziesz odbierany jako silna osoba, z którą można miło spędzać czas i łatwo się porozumieć.

Zbuduj wewnętrzną moc: poczucia własnej wartości, pewności siebie i odwagi – niezbędnej do bycia asertywnym!

Pomoże Ci w tym Szkolenie z asertywności!

Zapisz się już dziś!