Asertywność - przykłady asertywnych zachowań w różnych sytuacjach

Asertywność to sztuka, którą można rozwijać całe życie poprzez praktykę i świadome działanie w różnych sytuacjach. Maria Król-Fijewska w książce "Stanowczo, łagodnie, bez lęku" wskazuje, że asertywność jest umiejętnością "pełnego wyrażania siebie w kontakcie z inną osobą czy osobami", co oznacza wiele różnych zachowań, związanych nie tylko z odmową czy reagowaniem na przekraczanie naszych granic, ale również z przyjmowaniem komplementów, inicjatywą w kontaktach towarzyskich czy wyrażaniem uczuć pozytywnych.

W artykule przedstawiamy przykłady asertywności w różnych sytuacjach codziennego życia, które mogą być cenną wskazówką dla wszystkich, chcących rozwijać się w tym obszarze.

Spis treści:

1. Czym jest asertywność?
2. Asertywność w miejscu pracy
3. Asertywność w relacjach prywatnych
4. Techniki asertywności wobec krytyki
5. Zwroty asertywne pomocne w reagowaniu na manipulację
6. Jak nauczyć się bycia asertywnym

Czym jest asertywność?

Herbert Fensterheim, amerykański psycholog, współtwórca teorii asertywności, mawiał:

"Jeśli masz wątpliwości, czy dane zachowanie jest asertywne, sprawdź, czy choć trochę zwiększa twój szacunek do samego siebie".

Aby wzmacniać w sobie asertywność warto zacząć od dobrego zrozumienia, czym jest asertywność, postawa asertywna, zachowanie asertywne i jak osoby asertywne reagują w różnych sytuacjach.

Definicja asertywności

Asertywność to umiejętność wyrażania własnych myśli, własnych uczuć i potrzeb w sposób otwarty i bezpośredni, przy jednoczesnym poszanowaniu dla praw innych osób. Jest to istotny element zdrowej komunikacji, który pozwala unikać konfliktów i budować dobre relacje międzyludzkie.

Brak asertywności, czyli zachowanie agresywne lub uległość, może prowadzić do pogorszenia relacji interpersonalnych, obniżenia poczucia własnej wartości, a także do narastania frustracji, stresu i konfliktów zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.

Prawa asertywne w dbaniu o własne dobro

Ważnym elementem rozwijania w sobie postawy asertywnej są asertywne prawa, np. prawo do własnego zdania. Uznanie przez daną osobę swoich praw, pomaga w odpowiednim zareagowaniu w wielu różnych sytuacjach.

Najbardziej znany opis praw to "Prawa asertywności Fensterheima," sformułowane przez amerykańskiego psychologa Herberta Fensterheima, które pochodzą z jego książki "Don't Say Yes When You Want to Say No: Making Life Right When It Feels All Wrong", napisanej wspólnie z Jean Baer w 1975 roku.

Oto pięć podstawowych praw Fensterheima:

1. Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć – tak długo, dopóki nie ranisz innych.
2. Masz prawo do wyrażania siebie – nawet jeśli rani to kogoś innego – dopóki twoje intencje nie są agresywne.
3. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb – dopóki uznajesz, że oni mają prawo odmówić.
4. Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest jasna. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drugą osobą.
5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw.

Prawa te mają na celu ułatwienie ludziom budowania zdrowych, zrównoważonych relacji oraz unikanie poczucia winy, które często towarzyszy mówieniu „nie” lub wyrażaniu własnych opinii. Zasady Fensterheima są fundamentem asertywnej postawy i pomagają ludziom bronić swoich granic w sposób pełen szacunku, zarówno wobec siebie, jak i innych.

Asertywność w miejscu pracy

W pracy umiejętność asertywnej komunikacji jest niezwykle ważna, zarówno w relacjach z przełożonymi, współpracownikami, jak i podwładnymi. Oto kilka przykładów:

Umiejętność odmawiania w codziennej pracy

Jeśli przełożony prosi o wykonanie dodatkowych zadań, a mamy już napięty grafik, asertywna odpowiedź może brzmieć: „Doceniam, że mi to proponujesz, w tym czasie mam umówione spotkanie z klientem i potrzebuję przygotować dla niego prezentację. Może moglibyśmy rozważyć przesunięcie tego na przyszły tydzień?”.

Bycie asertywnym w sytuacji odmowy to również otwartość na dialog i szukanie rozwiązań, które pozwolą zadbać o potrzeby i interesy obu stron.

Wyrażanie własnych potrzeb w miejscu pracy

Każdy z nas ma prawo wyrażać własne potrzeby i prosić o wsparcie, choć to trudna sztuka, zwłaszcza w sytuacjach zawodowych, gdy chcemy być postrzegani jako kompetentni i profesjonalni pracownicy.

Osoba asertywna zna własne możliwości, nie obawia się odsłonić swoich słabych stron i poprosić o pomoc.

Jeśli potrzebujesz wsparcia lub wyjaśnień dotyczących zadania, asertywna prośba w danej sytuacji może wyglądać tak: „Nie jestem pewien, jak najlepiej podejść do tego projektu. Czy moglibyśmy omówić kilka szczegółów, aby upewnić się, że zmierzam w dobrym kierunku?”.

Umiejętność wyrażania własnego zdania w środowisku zawodowym

W pracy asertywność może dotyczyć również sytuacji związanych z dzieleniem się swoimi pomysłami czy opiniami, np.: podczas zebrania zespołu omawiane są nowe strategie działania, przełożony przedstawia pomysł, z którym się nie zgadzasz, ponieważ uważasz, że nie przyniesie oczekiwanych rezultatów.

Zamiast milczeć lub zgadzać się tylko dlatego, że pomysł pochodzi od przełożonego, osoba asertywna może wyrazić swoje zdanie w następujący sposób: „Doceniam twoje podejście, ja mam inną perspektywę na tę kwestię. Uważam, że proponowane rozwiązanie może nie zadziałać w praktyce, ponieważ.... [tu przedstawiasz konkretne argumenty]. Może warto rozważyć alternatywne podejście, takie jak.... [proponujesz swoje rozwiązanie], które mogłoby lepiej odpowiadać naszym celom.”

Taka odpowiedź pokazuje, że jesteś pewnym siebie i kompetentnym pracownikiem, który potrafi wyrazić własne opinie w sposób merytoryczny, jednocześnie szanując punkt widzenia przełożonego..

Asertywność w relacjach prywatnych

Temat asertywności w relacjach prywatnych jest niezwykle istotny. W związkach, przyjaźniach i rodzinie asertywność pomaga budować szczere i zdrowe relacje, oparte na wzajemnym szacunku i zrozumieniu.

Opisane poniżej techniki będą Ci służyć w codziennym życiu w wielu różnych sytuacjach. Poniżej znajdziesz kilka przykładów, jak wyrazić własne zdanie, obronić własne prawa i mówić o swoich potrzebach z poszanowaniem granic drugiej osoby.

Wyrażenie własnego zdania

Jeśli masz inną opinię niż partner lub przyjaciel, asertywna odpowiedź może wyglądać tak: „Rozumiem twój punkt widzenia, ja postrzegam to inaczej... Może znajdziemy wspólne rozwiązanie?”.

Ta technika polega na wysłuchaniu perspektywy naszego rozmówcy i przedstawieniu swoich potrzeb, opinii lub uczuć. Osoby asertywne są otwarte na dialog, dzięki temu możliwe jest lepsze zrozumienie i znalezienie najlepszego rozwiązania.

Asertywna odmowa

Jeśli ktoś oferuje pomoc, której nie potrzebujesz, możesz powiedzieć: „Dziękuję za propozycję pomocy, poradzę sobie z tym sam/a. Gdyby coś się zmieniło, na pewno się odezwę”.

Nie jest łatwo odmawiać innym, zwłaszcza najbliższym, czasem możemy spotkać się z brakiem zrozumienia lub brakiem akceptacji dla naszych wyborów i decyzji. Warto z empatią przyjrzeć się drugiej stronie, zobaczyć, że nasza odmowa może być dla kogoś trudna do przyjęcia. Człowiek asertywny jest świadomy własnych praw i potrzeb, jednocześnie jest świadomy, że jego zachowanie asertywne nie zawsze będzie dobrze przyjęte.

Techniki asertywności wobec krytyki

Krytyka, zarówno konstruktywna, jak i nieuzasadniona, jest częścią życia. Odpowiednie reagowanie na nią w asertywny sposób, bez "negatywnych" emocji pomaga zadbać o siebie i jednocześnie uwględnić prawo drugiej osoby do własnego zdania.

Jeśli otrzymasz krytyczną uwagę, możesz odpowiedzieć: „Rozumiem twoje uwagi, masz prawo tak myśleć. Ja uważam, że w tej sytuacji postąpiłem zgodnie z najlepszymi intencjami. Jeśli masz sugestie na przyszłość, chętnie je rozważę”.

Zwroty asertywne pomocne w reagowaniu na manipulację

Często zdarza się, że inni ludzie próbują nami manipulować, aby osiągnąć swoje cele. Asertywność pomaga wówczas obronić swoje granice. Poniżej znajdziesz przydatne techniki, pomocne w reagowaniu na próby manipulacji,

Próba wywołania poczucia winy

Jeśli ktoś próbuje wywołać u ciebie poczucie winy, możesz asertywnie powiedzieć: „Rozumiem, że jesteś zawiedziony. Moje decyzje podejmuję w oparciu o to, co uważam za najlepsze dla mnie, dlatego nie zmienię zdania”.

Manipulacja strachem

Czasem ludzie używają gróźb lub insynuacji, aby wywołać u strach i skłonić drugą stronę do działania. Asertywnie możesz odpowiedzieć: „Nie podoba mi się, gdy próbujesz mnie straszyć konsekwencjami. Chciałbym, żebyśmy porozmawiali o tym w sposób spokojny i oparty na faktach.”

Szantaż emocjonalny

W przypadku, gdy ktoś grozi, że zerwie relację lub wycofa swoje wsparcie, jeśli nie postąpisz według jego życzeń, możesz powiedzieć: „Szanuję twoją decyzję, jeśli zdecydujesz się odejść. Chciałbym, żebyśmy znaleźli rozwiązanie, które będzie dobre dla nas obojga.”

To tylko kilka przykładów reagowania na manipulację, kluczową rolę w takich sytuacjach ma świadomość swoich potrzeb i uważność na słowa i reakcje drugiej osoby. Czasami trudno jest dostrzec próby manipulacji - cenną wskazówką są nasze emocje - jeśli zaczynasz czuć się źle/ nieswojo w określonej sytuacji, zrób dwa kroki w tym i popatrz na to, co się dzieje z dystansu.

Jak nauczyć się bycia asertywnym

Nauka bycia osobą asertywną to proces, który wymaga samoświadomości, ćwiczeń i gotowości do wprowadzenia zmian w swoim sposobie komunikacji. Kluczowym krokiem jest rozpoznanie własnych potrzeb i granic oraz nauka, jak je wyrażać w sposób jasny i bezpośredni, jednocześnie szanując potrzeby innych.

Jednym z najskuteczniejszych sposobów na rozwijanie tych umiejętności jest profesjonalny trening asertywności, który oferuje praktyczne narzędzia i techniki umożliwiające skuteczniejsze wyrażanie własnego zdania i emocji.

Podczas treningu asertywności uczestnicy poznają pojęcie asertywności w praktyce, doświadczają na sobie sytuacji, w których ich granice mogą być przekroczone i uczą się zachowań asertywnych

Taka praktyka asertywności to również możliwość popełniania błędów w bezpiecznych warunkach pod okiem ekspertów. Niezwykle cenne jest również uzyskanie informacji zwrotnej podczas ćwiczeń i eksperymentów.

Sprawdź dostępne miejsca na nasze szkolenie Asertywność i obrona przed manipulacjami.

Książki, po które warto sięgnąć

Jeśli nie masz możliwości uczestniczenia w profesjonalnym szkoleniu, zajrzyj to lektur, w których znajdziesz wiele inspiracji i wskazówek, jak rozwijać asertywność:

• "Jak nauczyć się asertywności. Nie mów tak gdy chcesz powiedzieć nie." Jean Baer, Herbert Fensterheim
• "Stanowczo, łagodnie, bez lęku" Maria Król-Fijewska
• "Naucz ich, jak mają Cię traktować. Praktyczny podręcznik asertywności" Bartłomiej Stolarczyk